🩺 دیابت نوع ۵ چیست؟ طبقه‌بندی جدیدی از دیابت ناشی از سوءتغذیه
- پژوهش
- تیم پزشک طرح
- 3 دقیقه
دیابت نوع ۵؛ چهره فراموش‌شده‌ای از دیابت که بالاخره شناخته شد
شناسایی رسمی نوع جدید دیابت
در آوریل امسال، فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF) با شناسایی «دیابت نوع ۵» به‌عنوان یک طبقه‌بندی مستقل موافقت کرد و اعلام نمود که شواهد کافی برای تأیید این تمایز وجود دارد. در یادداشتی که این هفته در نشریه Lancet Global Health منتشر شد، این فدراسیون از نهادهای سلامت جهانی، از جمله سازمان جهانی بهداشت (WHO)، خواست تا این طبقه‌بندی جدید را به رسمیت بشناسند.
دیابت نوع ۵ شکلی متمایز از دیابت است که با سوءتغذیه مزمن و نابرابری‌های بهداشتی ارتباط دارد. برآورد می‌شود حدود ۲۵ میلیون نفر، معادل ۴٪ از جمعیت جهانی مبتلایان به دیابت (۵۸۹ میلیون نفر)، به این نوع مبتلا باشند؛ اغلب این بیماران در جنوب شرقی آسیا و آفریقای سیاه زندگی می‌کنند.
این نوع نخستین بار در دهه ۱۹۵۰ در بیماران جامائیکایی توصیف شد؛ افرادی که علائم کلاسیک دیابت داشتند اما به طرز غیرمعمولی لاغر بودند. عنوان «دیابت نوع J» آن زمان رواج نیافت. سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۸۵ دیابت مرتبط با سوءتغذیه را به‌عنوان یک بیماری مستقل پذیرفت، اما در سال ۱۹۹۵ این تعریف را حذف کرد و علت را «نبود شواهد کافی از مطالعات پیگیری» عنوان نمود.
ویژگی‌های دیابت نوع ۵
افراد مبتلا به دیابت نوع ۵، مانند بیماران نوع ۱، به میزان کافی انسولین تولید نمی‌کنند؛ با این تفاوت که علت آن اختلال خودایمنی نیست و به‌ندرت موجب کتواسیدوز (تجمع خطرناک اسید در خون در اثر کمبود انسولین) می‌شود.
در مقایسه با دیابت نوع ۲، بیماران نوع ۵ می‌توانند از انسولین تولیدی خود استفاده کنند، اما مقدار تولید آن کافی نیست. پژوهشگران بر این باورند که وجه تمایز اصلی نوع ۵، سوءتغذیه مزمن از دوران جنینی تا بزرگسالی است که رشد و عملکرد طبیعی پانکراس را مختل می‌کند.
پیامدها و خطرات
در صورت نبود مراقبت مناسب، بیماران در معرض خطر آسیب عصبی، بیماری کلیوی و اختلالات بینایی قرار دارند. امید به زندگی پس از تشخیص در بسیاری از موارد تنها اندکی بیش از یک سال گزارش شده است.
فدراسیون بین‌المللی دیابت هشدار داده است که تشخیص اشتباه مکرر درمان را دشوارتر می‌سازد. از آنجا که این بیماری ناشی از سوءتغذیه است، توصیه به کاهش وزن برای بیماران می‌تواند خطرناک باشد. همچنین تزریق انسولین بدون تشخیص دقیق ممکن است باعث افت شدید و مرگبار قند خون شود.
اختلاف نظرها
با وجود حمایت IDF، برخی متخصصان معتقدند داده‌های موجود برای تمایز قطعی نوع ۵ از نوع ۲ کافی نیست.
دکتر «انوپ میسرا»، متخصص غدد در مرکز تحقیقات تغذیه و متابولیسم دهلی نو، در گفت‌وگو با NPR اظهار داشت:
«طبقه‌بندی رسمی ممکن است باعث شود شکلی از دیابت نوع ۲ که هنوز به‌خوبی شناخته نشده، به اشتباه به‌عنوان یک نوع مستقل ثبت شود.»
گام‌های بعدی
فدراسیون بین‌المللی دیابت اعلام کرده است که برای شناخت، مطالعه و درمان بهتر دیابت نوع ۵ به تلاش‌های خود ادامه خواهد داد. این سازمان کارگروهی ویژه تشکیل داده تا معیارهای تشخیصی روشن‌تری تدوین کرده و آموزش پزشکان را در این زمینه گسترش دهد.
پیتر شوارتس، رئیس IDF، در گفت‌وگو با BMJ گفت:
«با پذیرش ویژگی‌های فیزیولوژیک منحصربه‌فرد دیابت نوع ۵ و درک عوامل اجتماعی مؤثر در بروز آن، در واقع به سراغ بیماری‌ای رفته‌ایم که سال‌ها در مناطق کم‌برخوردار نادیده گرفته شده است.»
منابع:
۱. Wadivkar P, Jebasingh F, Thomas N, et al. Lancet Global Health, 2025;13:e1771–6.
۲. The long overdue classification of type 5 diabetes. Diabetes Voice.
۳. Neglected form of diabetes with unusual symptoms finally gets its own name. NPR Goats & Soda.
